Isaac Xubín falou no noso instituto

Este 24 de outubro recibimos unha visita ben especial en Castro. Pensamos que convidabamos só (non é precisamente pouco!) un escritor e tradutor abondo recoñecido dentro e fóra das fronteiras da República galega das letras... e resultou moito máis. 

Isaac Xubín compareceu ante o alumnado de 1º e 2º de Bacharelato acompañado da súa equipaxe vital, que expuxo de forma áxil e amena mudando de asunto en asunto, de paixón en paixón, sempre co literario e o poético ao fondo da totalidade das experiencias. Deulle para fiar temas tan aparentemente afastados coma a fundación en Sheffield -onde agora reside- do primeiro club de fútbol e a beleza que debe conter un teorema matemático.

Habitar varios lugares coas súas respectivas linguas foi, de xeito simultáneo, unha condición particular do seu periplo como persoa e unha elección consciente. Isaac (que podería ternos falado en inglés, francés, catalán, éuscaro ou irlandés) ten recibido premios en calidade de tradutor, poeta e novelista, pero é que ademais semellou dispoñer dun tempo extra con respecto ao común dos mortais porque aínda lle deu para xogar ao rugby -ou ao fútbol gaélico-, estudar matemáticas, deterse con amoroso coñecemento en diversas gastronomías de Europa e mesmo facer as beiras á música; de feito regalounos unha canción para poñer o ramo á súa conferencia.

Para o IES da Terra Chá sempre será unha honra recibir humanistas do talle de Isaac Xubín, escritor pertencente a ese selecto grupo que é quen de transmitir de forma sinxela, sen perder profundidade, o que significa apostar pola creación no medio da barbarie que parece dominar o mundo. Moitas grazas, Isaac, benvido á comarca!

Visita á Casa Museo de Manuel María

Como remate de curso e agradecendo a colaboración do alumnado do EDL fomos ata Outeiro de Rei e fixemos un pequeno, pero fermoso percorrido desde a Praza da vila  cara o Regato do Cepelo. 

Río polo que Manuel María  ten devoción , de aproximadamente un quilómetro que  nace e morre en Outeiro de Rei; nace na parroquia de Bonxe e desemboca no Río Pequeno (afluente do Miño). O poeta sempre que viña a Outeiro de Rei, primeiro ía pola estrada onde podía ver o Cepelo e despois botaba unha ollada á horta e arboredo da finca da casa, mesmo antes de saudar á familia.

Volvemos á vila para visitarmos a Casa Museo. Na antiga palleira escoitamos  a voz do poeta e a seguir comezamos a visita no cuarto onde el nacera.                                                                                                               

Antón foinos mostrando algunha edición interesante que posuía o poeta, a maneira de coidar os libros, como el mesmo lles colocaba uns marcadores. Mostrounos algunha das obras que tiña de Florencio Delgado Gurriarán (autor homenaxeado nas Letras Galegas 2022). Tamén nos falou da ben coñecida amizade entre Manuel María e Darío Xohán Cabana ou con Uxío Novoneyra, etc.  Soubemos da súas obras , das súas coleccións e visitamos a súa biblioteca.

Encontro interxeracional

Tiñamos o desexo de realizar un encontro interxeracional e nesta ocasión contamos con dúas mulleres, unha bisavoa e unha avoa de dúas das nosas alumnas.

Mulleres alegres, con grande vitalidade  gustosas de estar e compartir cos máis novos e ademais nun centro de ensino.

Contáronnos dos seus anos mozos, das festas do seu tempo, que se celebraban pola tarde e remataban antes de ser noite; ás que ían andando (levaban zapatillas ou zocas para non manchar os zapatos que poñían ao chegar á festa). Falan de como había que "permitir o baile". Tamén falaron   do seu noivado.  Sobre algunhas viaxes que fixeron,etc.

  Esther,  91 anos. Nacida en Bazar (Castro de Rei), considera que tivo unha nenez e mocidade sen dificultades, aínda que foi pouco á escola e na casa  dicíanlle  que aprendese a coser e iso fixo. Aprendeu cunha costureira veciña e despois traballou na súa casa, onde lle facían encargos de vestidos, abrigos (prenda que pouco lle gustaba facer). Ao casar deixouno para atender a casa e despois á súa filla. Comenta que non lle tocou traballar moito no campo, como a outras mulleres, porque o seu marido era carpinteiro e ía  polas casas carpintear.                                           Carmen, 73 anos. Nacida en Dumia (Ancares). Tivo varios irmáns e tamén foi pouco á escola, con aprender a escribir e as catro regras xa o consideraban suficiente.  Aos 17 anos marcha ata Barcelona para a casa duns familiares porque alí a irían buscar outras tías súas para levala a Francia. Traballou de empregada do fogar e comentou das dificultades que tivo co idioma, do seu empeño en aprendelo e da diferenza de vida respecto a España  e moito máis para ela criada nunha aldea.

Moitas grazas ás dúas!

Do proceso de normalización e situación actual da lingua

   Tivemos a sorte de contar no pasado mes de maio coa presenza da xuíza maxistrada Dalila Dopazo, natural de Marín e destinada no Xulgado do Social nº 3 de Lugo. Dela salientamos que en 2014 recibiu o Premio Lois Peña Novo, que recoñece o labor, tanto individual como colectivo, daquelas persoas, entidades ou empresas que traballan ou teñen relación coas administracións públicas e que fan co seu traballo cotián -estudos ou traballos de investigación- que a lingua galega se consolide, cada vez máis, no eido das administracións públicas, na vida institucional de Galicia e na sociedade en xeral.  É autora de artigos como "A quebra da progresividade no proceso de normalización lingüística" no  Decreto para o plurilingüismo no ensino non universitario de Galicia. 

 De forma clara e amena explicounos os termos “pluralidade lingüística”, “lingua propia”, “cooficialidade”, “liberdade de opción lingüística” etc. e fixo referencia á situación da lingua no ámbito do ensino coa análise dos diferentes decretos ao respecto. Tamén nos achegou a realidade de uso, ou mellor a escasa presenza do noso idioma no ámbito da xustiza.

Darío, terra e ceo

O IES da Terra Chá, coma o país enteiro, está en débeda con Darío Xohán Cabana. Tivemos a fortuna de que nos acompañase en moitas xeiras: no diálogo coa rapazada, que de pequenas a grandes nunca deixou de ler as obras que modestamente recomendamos, na conferencia sempre erudita, sempre cálida, sempre oportuna; na homenaxe que permitiu que lle fixésemos (non apenas nós, foi a comarca enteira nun daqueles Días das Letras Chairegas). 

Vimos a Darío emocionado cos miles de alumnas e alumnos dos centros de ensino a inzar o auditorio de Vilalba. Escoitamos o seu galego limpo, tan modélico na fala como canónica é xa a súa escritura no concerto das letras galegas de calquera tempo. 

Palabras extendidas, paixón da militancia na humanidade, Darío declama o seu maxisterio tamén aí, cando defendiamos a Terra Chá da agresión dunha multinacional que pretendeu, literalmente, enriquecerse convertendo en mercancía o chan que pisamos. Darío amoroso chorando o seu mestre Manuel María, Darío indignado cando as linguas de serpe burguesa e constitucional quixeron abalar outro dos seus mestres da presidencia da RAG. Darío dando forma ao poema inesquecible no que unha lontra foxe polas augas, acento nacional á Comedia do Dante, corpo dunha parroquia de Cospeito ao cabaleiro de Arturo xentil e lanzal que noutro episodio recibe a medalla de ouro da cidade de Florencia.

Desculpade que, aínda conmocionadas, articulemos mal as verbas. El coidábaas e nutríaas coma ninguén. Darío Xohán Cabana leva canda el parte esencial da emoción que se fai idioma, da dolorosa estrela rubia que amence e se despide. Váisenos parte da terra nosa e do noso ceo, que foi con el, outra vez, un ceo azul e mais branco.

 

Seguimos coa toponimia

O vindeiro martes día 23, ás 14:45 h., teremos no instituto a primeira xuntanza para iniciar o noso traballo de colaboración co proxecto Galicia nomeada. 

Trátase de recoller, xeorreferenciar e difundir a microtoponimia da nosa comarca, coa idea de preservala do esquecemento, como un valor cultural máis que non debemos deixar perder.

Para isto usaremos a aplicación colaborativa que nos presentou o pasado 8 de xaneiro o profesor VicenteFeijoo Ares coordinador do proxecto e membro do Seminario de Onomástica da Real Academia Galega. 

Esperámoste! 

Xantar e xuntanza antes de poñerse ao traballo.
 

💬 Descarga de balde a app Galicia nomeada 

 

 

Toponimízate !

RELATORIO NO IES DA TERRA CHÁ

A riqueza e a importancia da toponimia 

Vicente Feijoo Ares, coordinador do proxecto Galiza Nomeada, desenvolvido polo Seminario de Onomástica da RAG, estivo o día 8 de Xaneiro no noso centro para falarnos un pouco do seu labor respecto á Toponimia e que valoremos a riqueza, importancia e a necesidade de salvagardar e difundir a microtoponimia tradicional, como parte importante do noso patrimonio inmaterial. Todo ese patrimonio vive, basicamente, na memoria da xente maior e por iso corre o risco de desaparecer.

Partiu da definición de “toponimia” e a referencia de que os topónimos en Galicia teñen como única forma oficial a galega e podemos consultar a forma correcta dos nomes das provincias, parroquias, concellos e lugares no Nomenclátor de Galicia.

Explicou a diferenza entre macrotopónimos e microtopónimos, e nestes centrou o seu relatorio.

A toponimia galega é única, pola densidade de nomes que temos, pola variedade e pola súa antigüidade. O motivo da súa abundancia é que poñemos nomes a todo e calquera elemento, un anaco de terra ten un nome e o mesmo ocorre no mar. Da toponimia podemos obter información diversa, porque nos fala dos animais salvaxes que poboaron os nosos montes, do tipo de vexetación, árbores, plantas, herbas que había, o modo de vida da xente, sobre as súas crenzas e sobre a historia en xeral.

Todo este patrimonio, que representa un dos nosos principais sinais de identidade, corre o risco de perderse, xa está desaparecendo debido:

• á transformación dos medios de vida tradicionais, cada vez menos persoas viven da agricultura, gandería, pastoreo; a xente moza non queda no rural. No mar o GPS dos barcos substitúe o coñecemento do medio acuático que posuían os vellos mariñeiros, que tiñan nome para toda caste de illotes, pedras, lugares con abundancia de peixe...

• ás concentracións parcelarias e urbanizacións, onde todo se indica por polígonos e parcelas.

• ao falecemento dos nosos maiores, especialmente as mulleres que atesouran moita da nosa memoria.

• ás aldeas deshabitadas.
  

A seguir presentounos a aplicación colaborativa e aberta á cidadanía que permite a recollida, xeorreferenciación e difusión da microtoponimia: Galicia Nomeada. Explicou o seu manexo e como podemos colaborar para completar microtopónimos dos nosos concellos, mesmo achegar información fonética gravando a súa pronuncia ou tamén engadir outra información extra. Toda esta recollida e difusión da toponimia pode aproveitarse para:

• a administración local, realización de rutas turísticas, servizos de correos, paquetería, na loita contra incendios, etc; ao contar coa xeolocalización dos lugares.

• a información orográfica para a construción de obra pública.

• como ferramenta normalizadora no ensino e coñecemento da historia local.

• como fonte para a publicidade ou uso comercial, para denominar produtos locais, artesáns, nomes de grupos musicais...

Finalmente e para rematar deu unha explicación rápida do significado dos nomes das parroquias do concello de Castro de Rei e dalgunhas do concello de Cospeito.

Conclusión: a recollida desta información lingüística, histórica e cultural permite valorar os nosos avós e relacionar as xeracións máis vellas, coñecedoras da toponimia, cos mozos que manexan as novas tecnoloxías.

NON ROMPADES A CADEA!

Concurso de Fotografía

Hoxe é 2 de febreiro, día da Candeloria, día no que casan os paxariños, e polo tanto o día do amor. E o 14 de febreiro está considerado tamén o día dos/as namorados/as. Así, entre unha data e outra, o EDLG e o Departamento de Lingua Galega organizan e convocan para este ano un Concurso de Fotografía coas seguintes bases:

 

PARTICIPANTES: Todo o alumnado do Centro 

(ESO, Bacharelato, FP Básica e Ciclos)

 

MODALIDADE: Poderase participar con traballos fotográficos, ata un máximo de CATRO fotos.

TEMA: O amor en todas as súas modalidades, cara a persoas, animais, obxectos ou paisaxes con significado especial para nós.

 

FORMATO: Deberán ser arquivos jpg ou jpeg.

DATA de ENTREGA: Ata o domingo día 21 de febreiro.

MODO de ENTREGA: Deberás entregalo por correo electrónico a edl@iesdaterracha.net Cada foto deberá levar un título, pero ningún dato persoal. No correo que envíes, e en arquivo adxunto, irán a parte os teus datos persoais, nome e curso.

PREMIO/S: Concederanse un Primeiro Premio e mais os accésit que o xurado considere.

 

ATENCIÓN: No caso de que aparezan persoas nas túas fotos, debes pedirlles permiso para reproducir a súa imaxe. Se ademais son persoas menores de idade, é necesario o consentimento por escrito dun adulto/a ao seu cargo. 

 

Non se admitirán imaxes que constitúan vulneración dos dereitos elementais das persoas ou que supoñan exaltación da violencia ou incitación ao odio. 

 

 
Anímate, saca o móbil e contempla o teu entorno.

A inspiración está a piques de chegar!

 

Premios Candeloria

ENTREGA DE PREMIOS

Concurso de poesía Candeloria 2020

A causa do confinamento e peche dos centros de ensino a partir do 13 de marzo de 2020, non puidemos facer entrega dos premios do certame do pasado curso 2019-20. 

E agora, rematado este primeiro trimestre, aínda non sendo posible facer a entrega a través dun acto numeroso e lucido, por causa de respectar as medidas que marca o protocolo Covid, si puidemos (en formato reducido) entregarlle aos premiados, alumnado actualmente en 3º e 4º de ESO, os seus esperados e merecidos agasallos.

O 1º premio foi para Cristina Pérez Amigo

Varios Accesit para: 

Natalia Edrosa Crecente

Raúl Freire Fernández

Karla García Cabarcos

Laura García Fernández

Agradecemos a todas e todos eles a súa participación e bo facer, desexando que manteñan sempre o seu espírito literario. Parabéns!

Agardamos poder facer unha nova convocatoria proximamente na que haberá novidades e na que esperamos seguir contando coa colaboración dos premiados e coa de todas e todos vós.

E sen máis, aquí deixamos un pedaciño da arte deste certame:

O amor máis bonito 

non é sempre o que pensamos:

ese que te eleva ás nubes,

cando estamos namorados.

 

Ás veces, o amor máis bonito

é o da amizade,

dos que están sempre ao teu lado, 

na saúde e na enfermidade.

 

Ou o amor desa persoa

que te coidou dende meniña,

que che ensinou dende a falar

ata a vivir a vida.  

 

Eses amores verdadeiros,

fortes e irrompibles.

Eses pasados por alto,

tanto que nin os percibes.

 

Pero son eses amores

os que nunca te deixaron,

por iso, fai un esforzo

para aprender a aprecialos.

A poesía tamén importa

Poesía sonora colectiva, poesía contra coronavirus, contra confinamento, contra silencio, contra barbarie, contra fuxida, contra distancia, contra medo...

Na III edición do Festival poético para Corpo Principal "Alguén que respira!" ían participar 47 artistas para encher Compostela de poesía durante catro días desta pasada semana, celebrando así o Día da Poesía unha vez máis este ano 2020. Pero xurdiu unha situación excepcional, na que calquera acto colectivo semellaba unha provocación intolerable, e o festival tivo que ser adiado temporalmente. Foi aí cando cobrou protagonismo o Respira! Web, entón os organizadores comezaron a subir os audiopoemas que ían chegando á páxina e ao correo do festival virtual, facíano polo excepcional da situación, "para estar máis perto nun momento en que semella impensable aproximarse, perto para apoiarnos e acompañarnos mutuamente". Foi así como acabaron por reunir o maior fondo de poesía sonora que existe nunha páxina en Galicia. Unha ocasión "para reunirnos todas e todos arredor da voz que nos segue impulsando, para experimentar esa enerxía transformadora das ideas que a palabra aglutina".

“Xamais baixo o xugo do medo
a bater contra aqueles postes impasibles, a proba
da vitoria do mal”

Xabier Cordal

"Levamos catro días convivindo nesta web para celebrar a poesía no escenario más difícil que se puidese imaxinar. E aínda así, logramos superar o silencio e o confinamento, as sospeitas e as figuras escorregadizas nas que nos estamos a converter polo medo e a distancia. Durante catro días fixemos poesía contra o confinamento e o coronavirus. Construímos resistencia colectiva contra os muros e na nosa vontade está facer efectivo o combate ata que o combate conclúa. “A palabra busca regresar, romper o cerco”, escribiu Pilar Pallarés. Xuntos creamos o maior fondo de poesía sonora que existe nunha páxina en Galicia. Non é traballo dunha ou de dúas persoas, senón vontade comunal: directamente, en medio do confinamento para seguir respirando, axitámonos máis de duascentas voces."

Para sabermos máis:
Unidade Didáctica, "Poesía para respirar. O poema, o corpo e a voz" Lara Rozados
Bibliotecas escolares de Galicia