RELATORIO NO IES DA TERRA CHÁ
A riqueza e a importancia da toponimia
Vicente
Feijoo Ares,
coordinador do proxecto Galiza Nomeada, desenvolvido polo Seminario
de Onomástica da RAG, estivo o día 8 de Xaneiro no noso centro para
falarnos un pouco do seu labor respecto á Toponimia e que valoremos
a riqueza, importancia e a necesidade de salvagardar e difundir a
microtoponimia tradicional, como parte importante do noso patrimonio
inmaterial. Todo ese patrimonio vive, basicamente, na memoria da
xente maior e por iso corre o risco de desaparecer.
Partiu
da definición de “toponimia”
e a referencia de que os topónimos en Galicia teñen como
única
forma oficial a galega
e podemos consultar a forma correcta dos nomes das provincias,
parroquias, concellos e lugares no Nomenclátor
de Galicia.
Explicou
a diferenza entre macrotopónimos e microtopónimos, e nestes centrou
o seu relatorio.
A
toponimia galega é única, pola densidade de nomes que temos, pola
variedade e pola súa antigüidade. O motivo da súa abundancia é
que poñemos nomes a todo e calquera elemento, un
anaco de terra ten un nome e o mesmo ocorre no mar. Da
toponimia podemos obter
información diversa, porque
nos fala dos animais
salvaxes que poboaron os nosos montes, do
tipo de vexetación, árbores, plantas, herbas que había, o modo de
vida da xente, sobre as súas crenzas e sobre a historia en xeral.
Todo
este patrimonio, que representa un dos nosos principais sinais de
identidade, corre o risco de perderse, xa está desaparecendo debido:
-
á
transformación dos medios de vida tradicionais, cada vez menos
persoas viven da agricultura, gandería, pastoreo; a xente moza non
queda no rural. No mar o GPS dos barcos substitúe o coñecemento do
medio acuático que posuían
os vellos mariñeiros, que tiñan
nome para toda caste
de illotes, pedras,
lugares con abundancia
de peixe...
-
ás
concentracións
parcelarias e urbanizacións, onde todo se indica por polígonos e
parcelas.
-
ao
falecemento dos nosos
maiores, especialmente as mulleres que atesouran moita da nosa
memoria.
-
ás
aldeas deshabitadas.
A
seguir presentounos
a aplicación colaborativa e aberta á cidadanía que permite a
recollida, xeorreferenciación e difusión da microtoponimia: Galicia Nomeada.
Explicou
o seu manexo e como podemos colaborar para completar microtopónimos
dos nosos concellos, mesmo achegar
información fonética gravando a súa pronuncia ou tamén
engadir outra
información extra. Toda esta recollida e difusión da toponimia pode
aproveitarse para:
-
a
administración local, realización de rutas turísticas, servizos
de correos, paquetería, na loita contra incendios, etc; ao contar
coa xeolocalización dos lugares.
-
a
información
orográfica para a construción de obra pública.
-
como
ferramenta normalizadora no ensino e coñecemento da historia local.
-
como
fonte para a publicidade ou uso comercial, para denominar produtos
locais, artesáns, nomes de grupos musicais...
Finalmente e para
rematar deu unha explicación rápida do significado dos nomes das
parroquias do concello de Castro de Rei e dalgunhas
do concello de Cospeito.
Conclusión:
a recollida desta información lingüística, histórica e cultural
permite valorar os
nosos avós e
relacionar as xeracións máis vellas, coñecedoras da toponimia, cos
mozos que manexan as novas tecnoloxías.
NON
ROMPADES A CADEA!
Esther, 91 anos. Nacida en Bazar (Castro de Rei), considera que tivo unha nenez e mocidade sen dificultades, aínda que foi pouco á escola e na casa dicíanlle que aprendese a coser e iso fixo. Aprendeu cunha costureira veciña e despois traballou na súa casa, onde lle facían encargos de vestidos, abrigos (prenda que pouco lle gustaba facer). Ao casar deixouno para atender a casa e despois á súa filla. Comenta que non lle tocou traballar moito no campo, como a outras mulleres, porque o seu marido era carpinteiro e ía polas casas carpintear. Carmen, 73 anos. Nacida en Dumia (Ancares). Tivo varios irmáns e tamén foi pouco á escola, con aprender a escribir e as catro regras xa o consideraban suficiente. Aos 17 anos marcha ata Barcelona para a casa duns familiares porque alí a irían buscar outras tías súas para levala a Francia. Traballou de empregada do fogar e comentou das dificultades que tivo co idioma, do seu empeño en aprendelo e da diferenza de vida respecto a España e moito máis para ela criada nunha aldea.
